Eén jaar na Theo van Gogh

Aan de vooravond van de eerste herdenking van de moord op Theo van Gogh ontkom ik er niet aan een stukje hierover te schrijven.
Voor de Amsterdamse kabel interviewde Theo jarenlang vele beroemdheden, zijn gesprekken werden vermaard en werden ook door de landelijke radio opgepikt en uitgezonden. In 1992 verscheen een boekje, getiteld Een prettig gesprek, waarin 19 interviews werden afgedrukt. Eén daarvan werd gevoerd met Boudewijn Büch -- Boudewijn en Theo waren dikke vrienden (de eerste letterlijk in wording, de tweede al lang) en ze waren bovendien allebei opgegroeid in Wassenaar. Het gaat te ver om de relatie tussen de heren hier uit te diepen; ik wou een paar dingen er uit lichten. In het voorwoord van Een Prettig Gesprek laat Theo van Gogh vele geinterviewden de revue passeren, maar over Boudewijn is hij erg kort: "Boudewijn Büch brak mijn hart". Dat is heel treffend, voor beiden. Zowel Van Gogh als Büch waren allebei buitengewone gevoelsmensen. Inclusief een gigantische gebruiksaanwijzing. Ik herken dat wel. Tegenwoordig noemen we dat HSP: High Sensitive Persons.

In de tijd dat ik zelf nog schrijver wou worden heb ik Van Gogh één keer gezien. Vanwege zijn uiterlijk en zijn grove teksten vond ik hem helemaal niks: te opgezet, te brutaal. Niks voor mij, een magere twijfelende melancholicus.
Ik zat in het roemruchte Springhavercafé in Utrecht (van de filmregisseur Jos Stelling) te drinken met vrienden (of alleen, dat kan ook) toen Theo zijn geweldige gestalte tussen de volle tafels heen probeerde te persen. Hij was te laat voor een afspraak, zou een lezing geven of zoiets, maar mij viel toen op hoe lief/echt/onbeholpen hij was. Op dat moment heb ik mijn antipathie ingeleverd en verruild voor bewondering.

Ik vraag me af welk boek er op Theo's nachtkastje heeft gelegen op deze datum een jaar geleden. Ik weet het niet. Maar misschien kwam hij helemaal niet tot lezen. In Een prettig gesprek in het voorwoord (pag. 8) bekent hij:

Vaak nam ik mij voor de avond voor opname niet te drinken, omdat een kater nog wel 'ns uh... concentratieverlies oplevert. Meestal dampte koning Alcohol nog enigszins na, want ik ben een chronische gelegenheidsdrinker die met een luttel promillage de volgende morgen zijn aangeboren verlegenheid overwint.

In de vroege morgen van 2 november 2004 fietste Theo naar zijn werk. Misschien nog met wat nadampend alcohol. Op de fiets, want hij was niet bang. En dan houdt het verhaal op. Een gek met een dolk en een mes. En waanzinnige ideeën. Uit mijn krantenarchief hier het volgende beeld, dat voor eeuwig in mijn geheugen gegrift zal blijven staan: de dolk in zijn buik, de reus geveld, de vrijheid gesmoord door moslimterreur.



Ik hou mijn hart vast voor de toekomst. Maar 2 november zal voor mij altijd verbonden blijven met de gedachten die Theo uitdroeg: eerlijkheid, oprechtheid, discussie en respect voor andersdenkenden. Respect met een grens; de grens die Theo niet meer kan navertellen....